1928 ഫെബ്രുവരി നാലിന്, വര്‍ധിപ്പിച്ച നികുതിയുടെ ആദ്യഗഡുവടയ്‌ക്കേണ്ടുന്നതിന്റെ തലേദിവസം പട്ടേല്‍ ബര്‍ദോളിയില്‍ കര്‍ഷകരുടെ ഒരു യോഗം വിളിച്ചു ചേര്‍ത്തു.
ഇന്ത്യൻ സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട നിമിഷങ്ങളെടുത്താൽ അതിൽ 1928 -ലെ ബർദോളി സത്യാഗ്രഹവും ഉണ്ടായിരുന്നു. 1928 ഫെബ്രുവരി മുതൽ നാലുമാസക്കാലം ഗുജറാത്തിലെ സൂറത്ത് ജില്ലയിലെ 137 ഗ്രാമങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള കർഷകർ ബ്രിട്ടീഷ് കൊളോണിയൽ ഭരണത്തെ വെല്ലുവിളിക്കുക മാത്രമല്ല ചെയ്തത്. മറിച്ച്, ബഹുജന നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനം (1920-22) തകർന്നതിനുശേഷം സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കുന്നതിലും അത് വിജയിച്ചു.
കർഷകർക്കുമേൽ 30 ശതമാനം നികുതി വർധനവ് ഏർപ്പെടുത്താനുള്ള ബോംബെ പ്രസിഡൻസി സർക്കാരിന്റെ തീരുമാനമാണ് ബർദോളി സത്യാഗ്രഹത്തിന് കാരണമായത്. 1925 -ലെ ക്ഷാമത്തെത്തുടർന്ന് വലഞ്ഞ ബർദോളിയിലെ കർഷകർക്ക് ഇത് മറ്റൊരു ഇടിത്തീ ആയിരുന്നു. പട്ടിണിയും ദാരിദ്ര്യവും കൊണ്ട് വലയുകയായിരുന്നു കർഷകർ യഥാർത്ഥത്തിൽ. ബോംബെ ഗവർണറിന് ഒന്നിലധികം പ്രാതിനിധ്യം നൽകിയിട്ടും ഈ കർഷകരുടെ ആവശ്യങ്ങൾ അവഗണിക്കപ്പെട്ടു.
അങ്ങനെ, ഖേദം, നാഗ്പൂർ, ബോർസാദ് എന്നിവിടങ്ങളിൽ സത്യാഗ്രഹങ്ങളെ നയിച്ച് മുൻപരിചയമുള്ള സർദാർ പട്ടേലിനെ കർഷക പ്രതിനിധികൾ സമീപിച്ചു. അവരുടെ ആവശ്യങ്ങൾ ശ്രദ്ധിച്ച പട്ടേൽ മുന്നറിയിപ്പ് നൽകി, എന്നാൽ മുന്നോട്ടുപോവാൻ തന്നെയാണ് തീരുമാനമെങ്കിൽ ഇന്ത്യൻ നാഷണൽ കോൺഗ്രസ് അവരെ പിന്തുണയ്ക്കുമെന്ന് ഉറപ്പ് നൽകി. “നിങ്ങൾ തുനിഞ്ഞിറങ്ങുന്നതിന് മുമ്പ് രണ്ടുതവണ ചിന്തിക്കാൻ ഞാൻ ഇപ്പോഴും നിങ്ങളോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നു. നിങ്ങളുടെ നേതാവെന്ന നിലയിൽ എന്നെപ്പോലൊരാളുണ്ടെന്ന തോന്നലിൽ നിന്ന് ആശ്വാസം നേടരുത്. എന്നെ മറക്കുക, എന്റെ കൂട്ടുകാരെ മറക്കുക. അടിച്ചമർത്തലിനെയും അനീതിയെയും ചെറുക്കണമെന്ന് നിങ്ങൾക്ക് തോന്നുന്നുവെങ്കിൽ യുദ്ധം ചെയ്യുക. ഇതിനെ ചെറിയ കാര്യമായി കാണരുത്. നിങ്ങൾ ദയനീയമായി പരാജയപ്പെടുകയാണെങ്കിൽ, വർഷങ്ങളോളം അത് നിങ്ങളെ തളർത്തും. എന്നാൽ നിങ്ങൾ വിജയിക്കുകയാണെങ്കിൽ, സ്വരാജിന്റെ അടിത്തറയിടാൻ അത് വലിയ കാര്യമാകും” -അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.
1928 ഫെബ്രുവരി നാലിന്, വര്‍ധിപ്പിച്ച നികുതിയുടെ ആദ്യഗഡുവടയ്‌ക്കേണ്ടുന്നതിന്റെ തലേദിവസം പട്ടേല്‍ ബര്‍ദോളിയില്‍ കര്‍ഷകരുടെ ഒരു യോഗം വിളിച്ചു ചേര്‍ത്തു. നികുതി വര്‍ധിപ്പിക്കാനുള്ള തീരുമാനം പുനപരിശോധിക്കണമെന്ന് കാണിച്ച് അദ്ദേഹം ബോംബെ ഗവര്‍ണര്‍ക്ക് ഒരു കത്തെഴുതുകയുമുണ്ടായി. എങ്കിലും അതിന് മറുപടിയൊന്നും വരികയുണ്ടായില്ല. ഫെബ്രുവരി 15 -ന് മുമ്പ് ആദ്യഗഡുവിലെ അവസാന തുകയും അടച്ചില്ലെങ്കില്‍ കര്‍ഷകരുടെ ഭൂമിയും കന്നുകാലികളും പിടിച്ചെടുക്കുമെന്ന ഭീഷണിയും നിലവിലുണ്ടായിരുന്നു. ഫെബ്രുവരി 12 -ന് ബര്‍ദോളിയില്‍ വീണ്ടും കര്‍ഷകരുടെ യോഗം വിളിച്ചു ചേര്‍ത്തു.
“ജനങ്ങളോട് ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ നേരിടാനും, കൊളോണിയൽ കോപത്തിന്റെ ആഘാതം നേരിടാനും, ഒരു നേതൃത്വത്തെ മാത്രം ആശ്രയിക്കാനും നിങ്ങൾ തയ്യാറാണോ എന്ന് ആവർത്തിച്ച് ചോദിക്കുന്നതിലൂടെ പട്ടേൽ ബർദോളി സത്യാഗ്രഹത്തെ കൂടുതൽ പങ്കാളിത്തമുള്ളതാക്കി. ഈ തന്ത്രത്തിലൂടെ ജനങ്ങൾ പ്രക്ഷോഭത്തിൽ പങ്കാളികളായി. ഏറ്റവും ദുർബലരായ ബനിയ പണമിടപാടുകാരെ സർക്കാർ ലക്ഷ്യമിട്ടപ്പോൾ അവരിൽ ചിലർ കീഴടങ്ങി നികുതി അടച്ചു എന്നത് ശരിയാണ്. പക്ഷേ, പ്രസ്ഥാനം ഐക്യത്തോടെ തുടർന്നു” എഴുത്തുകാരനായ നിലഞ്ജൻ മുഖോപാധ്യായ ദ വയറിൽ കുറിക്കുന്നു.
പട്ടേല്‍, കര്‍ഷകരില്‍ ആത്മവിശ്വാസവും ധൈര്യവും നിറച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. ഫെബ്രുവരി 23 -ലെ യോഗത്തില്‍ അദ്ദേഹം ഇപ്രകാരം പറഞ്ഞു: ''ഒരു കര്‍ഷകന്‍ ഈ ലോകത്ത് ഒന്നിനേയും ഭയക്കേണ്ടതില്ല. കാരണം, അവന്‍ മണ്ണിന്റെ മകനാണ്. അവന്‍, വലിയ പാറക്കൂട്ടങ്ങളോടും വന്യമൃഗങ്ങളോടും മഴയോടും കൊടുംതണുപ്പിനോടും പൊള്ളുന്ന വെയിലിനോടും പോരാടുന്നവനാണ്.'' അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശ്രമം വിജയിച്ചു.
ഭൂമിയും കന്നുകാലികളെയുമെല്ലാം പിടിച്ചെടുത്തിട്ടും കർഷകർ നികുതി കൊടുക്കാൻ തയ്യാറായില്ല. അവരുടെ സ്വത്തുക്കൾ ലേലത്തിന് വച്ചു. എന്നാൽ, നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനത്തിൽ ഈ പ്രദേശം ഇതിനകം തന്നെ രാഷ്ട്രീയ മുന്നേറ്റങ്ങളുടെ കേന്ദ്രമായി മാറിയിരുന്നു. ബ്രിട്ടീഷുകാർക്കെതിരെ ഒരു പ്രതിരോധ പ്രസ്ഥാനം ആരംഭിക്കാൻ കോൺഗ്രസ് നേതൃത്വം ബർദോളിയെ തെരഞ്ഞെടുത്തു. എന്നിരുന്നാലും, 1922 ഫെബ്രുവരിയിലെ ചൗരി ചൗര സംഭവത്തെത്തുടർന്ന് പ്രക്ഷോഭകർ പൊതുസ്വത്ത് നശിപ്പിക്കുകയും ചില പൊലീസുകാരെ ജീവനോടെ ചുട്ടുകൊല്ലുകയും ചെയ്തതിനെത്തുടർന്ന് മഹാത്മാ ഗാന്ധി പ്രസ്ഥാനം മുഴുവൻ പിൻവലിച്ചു.
നിസ്സഹകരണ പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ അവസാനമായെങ്കിലും ഒരു പോരാട്ടത്തിനുള്ള കളം ബർദോളിയിൽ ഒരുങ്ങിയിരുന്നു. 1928 ജൂൺ എത്തുമ്പോഴേക്കും സത്യാഗ്രഹികളുടെ സമ്മർദ്ദത്തെത്തുടർന്ന് സർക്കാർ പ്രതിരോധത്തിലായിരുന്നു. ബ്രിട്ടീഷ് ഉടമസ്ഥതയിലുള്ള പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങൾ പോലും കർഷകരെ പിന്തുണച്ച് രംഗത്തെത്തി. അതേസമയം പ്രാദേശിക ഗുജറാത്തി പ്രസിദ്ധീകരണങ്ങളായ പട്രിക്ക അടക്കം എല്ലാ ദിവസവും 12,000 കോപ്പികൾ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.
ആ സമയം ഗവർണർ കൗൺസിലിലെ പ്രധാന അംഗമായ ചുന്നിലാൽ മേത്ത കർഷകരുമായി ഒരു ഒത്തുതീർപ്പ് നടത്തി. 5.7 ശതമാനം വർദ്ധനവ് അദ്ദേഹം ശുപാർശ ചെയ്തു. ഈ നികുതി അടച്ചതിനുശേഷം ഭരണകൂടം കണ്ടുകെട്ടിയ ഭൂമി തിരികെ നൽകും. അതേസമയം, കർഷകരോട് ഐക്യദാർഢ്യം പ്രകടിപ്പിച്ച് സർക്കാർ ജോലികളിൽ നിന്ന് രാജിവച്ചവർക്ക് ജോലി തിരികെ നൽകും. ജനങ്ങളുടെ സമ്പൂർണ ഐക്യത്തേയും പ്രക്ഷോഭത്തെയും നേരിട്ട സർക്കാരിന് ഈ ശുപാർശകളിൽ ഭൂരിഭാഗവും അംഗീകരിക്കുകയല്ലാതെ മറ്റൊരു മാർഗവുമില്ലായിരുന്നു. കണ്ടുകെട്ടിയ ഭൂമി വാങ്ങിയവരോട് തിരിച്ചുനൽകാൻ ആവശ്യപ്പെടാൻ സർക്കാർ വിസമ്മതിച്ചു. പകരം ബോംബെയിലെ സമ്പന്നരായ അനുഭാവികൾ അത് വാങ്ങി അവരുടെ ഉടമസ്ഥർക്ക് ഭൂമി തിരികെ നൽകി. അരാഷ്ട്രീയരെന്ന് കരുതിയിരുന്ന വിഭാഗങ്ങളെ പോലും അണി നിരത്താനായി എന്നതും ബർദോളിയുടെ വിജയമാണ്.
എങ്കിലും ബർദോളി കലാപത്തിന് ന്യൂനതകളുണ്ടായിരുന്നു. എന്നാൽപ്പോലും, നിലഞ്ജൻ മുഖോപാധ്യായയുടെ വാക്കുകളിൽ പറഞ്ഞാൽ, “ബർദോളി സത്യാഗ്രഹം ഇന്ത്യൻ ദേശീയവാദ പോരാട്ടത്തിലെ ഒരു വഴിത്തിരിവായിരുന്നു. സുഭാഷ് ചന്ദ്രബോസ് മുൻകൂട്ടി വിധിച്ചതുപോലെ, ഗാന്ധി നടത്തുന്ന ഒരു വലിയ യുദ്ധത്തിന്റെ മുന്നോടിയായത് മാറുകയായിരുന്നു.